چالش های حقوقی استارتاپ های حوزه هاردتک + ارائه راهکار

راه‌اندازی یک استارت‌آپ، آن هم در حوزه فناوری‌های پیشرفته، کاری هیجان‌انگیز، پر از درس‌های ارزشمند و البته همراه با ریسک‌های پیش‌بینی نشده است. این موضوع، به‌ویژه در فناوری‌های سخت (Hard-Tech) بیشتر نمایان است، چرا که هم مشکلات فنی جهت توسعه فناوری پیش روی بنیان‌گذاران است و هم باید به جنگ محدودیت‌های بودجه‌ای برای ساخت حداقل محصول پذیرفتنی رفت. چالش‌های دیگر، اعم از تیم‌سازی، بازاریابی و فروش، مطالعه بازار و ... هم که یک موضوع رایج در تمامی کسب‌وکارهای نوپا است.

 

 

متأسفانه بسیاری از کارآفرینان استارت‌آپی، تمامی هم‌وغم خود را صرف توسعه ایده و بهبود قابلیت‌های فنی محصول نموده و از مابقی الزامات کسب‌وکار غافل می‌شوند. حتی آن‌هایی که کمی هوشمندانه‌تر به کارآفرینی استارت‌آپی نگاه می‌کنند، نهایتاً تأمین سرمایه و یا کمک گرفتن از سرمایه‌گذاران برای تیم‌سازی اولیه را در اولویت خود قرار می‌دهند. این در حالی است که یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی استارت‌آپ‌ها، موضوعات حقوقی است.

شاید با خود بگویید که مگر یک کسب‌وکار نوپا، قرار است با چه چالش حقوقی خاصی مواجه شود؟ تصور کنید که ایده‌ای جدید در ذهن دارید و آن را همراه با دوستانتان توسعه داده‌اید. حال نوبت به تأسیس شرکت و فروش ایده یا محصولات و خدمات مبتنی بر آن رسیده است. اول از همه این‌که آیا شما الزامات قانونی مربوط به مراحل قبل و بعد از تأسیس شرکت را می‌شناسید؟ احتمالاً جوابتان این است که از یکی از دفاتر ثبت شرکت که کم هم نیستند استفاده می‌کنید یا بگویید مگر چه کار دارد، خودم همه آن‌ها را انجام می‌دهم. ممکن است بتوانید این کار را انجام دهید، اما چالش‌های حقوقی به همین‌جا ختم نمی‌شود.

 

 

یک کسب‌وکار نوپا، نیازمند مجموعه‌ای از قراردادهای داخلی و بیرونی است. صاحبان ایده، باید به توافقی میان خود برسند که در قالب قرارداد هم‌بنیان‌گذاران منعقد می‌گردد. با توسعه فعالیت‌ها و شکل‌گیری نسبی شرکت، بحث توافق با سهامداران پیش می‌آید. چگونه با سهامداران بالقوه که ممکن است یک سرمایه‌گذار فرشته و یا یکی از افراد تیم اولیه باشد، قرارداد مناسبی به امضا برسانیم؟ از این هم فراتر رویم. قراردادهای همکاری با رقبا یا شرکت‌های تأمین‌کننده، فعالیت در قالب قراردادهای تحقیق‌و‌توسعه دانشگاهی و صنعتی و حتی توافقنامه‌های فروش فناوری که در چهارچوب فعالیت‌های شرکت با اشخاص ثالث صورت می‌گیرد، نمونه‌های دیگری از چالش‌های حقوقی هستند که منتظر قدم گذاشتن ما در این مسیر می‌باشند.

 

 

 

 

نکته بسیار مهم که هیچ صاحب ایده‌ای نباید فراموش کند، بحث حقوق مالکیت فکری است. استارت‌آپ‌ها عموماً بر مبنای یک ایده نوآورانه و جدید شکل گرفته و بدیهی است که حفاظت از این ایده و توافق بر سر حق مالکیت آن، می‌تواند آغاز بسیاری از چالش‌های حقوقی گسترده و پرهزینه باشد. اجازه دهید به همان مثال قبلی بازگردیم. شما و دوستانتان یک ایده خلاقانه در ذهن دارید که آن را به یک نمونه اولیه هم تبدیل کرده‌اید. اما مالکیت این ایده در اختیار کیست؟ آیا پتنتی برای آن ثبت شده و اگر جواب مثبت است، هر یک از بنیان‌گذاران، چه سهمی در مالکیت آن دارند؟ آیا یک نهاد بیرونی نظیر دانشگاه هم در ایده شما سهم دارد؟ این موضوع که بیشتر در استارت‌آپ‌های زایشی دانشگاهی به چشم می‌خورد، خود نیازمند پیگیری‌های حقوقی قابل‌توجهی است.

 

 

 

عقد قراردادهای محرمانگی یا عدم افشا، به‌ویژه در ابتدای فعالیت‌های یک کسب‌وکار، یک چالش حقوقی مهم تلقی می‌شود. این قراردادها، ممکن است با کارکنان و یا حتی سرمایه‌گذاران یا صنایع بزرگ (در فرآیند مذاکرات تجاری) به امضا برسند. از آن گذشته، با توجه به محدودیت در منابع (مدیریتی، تولیدی، مالی، کانال‌های توزیع و ...) که می‌تواند ورود مستقیم استارت‌آپ به بهره‌برداری از حقوق مالکیت فکری را دشوار سازد، صدور مجوزهای بهره‌برداری از پتنت، به یک ابزار رایج برای درآمدزایی استارت‌آپ‌ها بدل شده است. موافقت‌نامه‌های صدور مجوز بسیار پیچیده و تخصصی بوده و طبیعتاً بار حقوقی چشمگیری خواهند داشت. جالب است بدانید که بسیاری از کسب‌وکارهای نوپا، به دلیل عدم آشنایی کافی با نحوه عقد قراردادهای انتقال فناوری (در قالب اعطای مجوز)، به‌ویژه در همکاری با صنایع بزرگ، عموماً یک بازنده بزرگ در این همکاری‌ها لقب می‌گیرند. آن‌ها طرف مقابل را مقصر می‌دانند، در حالی که تقصیر اصلی بر عهده خودشان است، جایی که باید از متخصصین امر برای انعقاد موافقت‌نامه‌های حقوقی مستحکم استفاده می‌کردند، تنها با تأکید بر دانش فنی خودشان و عدم توجه به موارد حقوقی، یک همکاری را شروع کرده که به یک شکست بزرگ برای طرفین بدل شده است.

نظر به این موضوعات، پنجمین وبینار کاریز که در قالب کاریز استعدادیابی برگزار می‌گردد، به ارائه بایسته‌های حقوقی کسب‌وکارها در حوزه هاردتک می‌پردازد. در این وبینار یک ساعته که با حضور دکتر علی‌اصغر صحرائیان برگزار می‌گردد، چالش‌های حقوقی استارت‌آپ‌ها مورد بررسی قرار گرفته و راهکارهایی در این زمینه ارائه می‌شود. مهم‌ترین سرفصل‌های وبینار عبارتند از:

1.      الزامات  قانونی مربوط به مراحل قبل و بعد از تأسیس شرکت

2.      اصول کلی حاکم بر قراردادهای منعقده در چارچوب فعالیت‌های داخلی، از جمله قرارداد هم­بنیانگذاران، توافقنامه سهامداران و ...

3.      اصول کلی حاکم بر قراردادهای منعقده در چارچوب فعالیت‌های شرکت و در تعامل با اشخاص ثالث 

4.      موضوع حقوق مالکیت فکری 

5.      حل‌وفصل اختلافات