آشنایی با نسخه شناسی و کاربردهای آن در تاریخ علم - سومین همایش تاریخ و فلسفه علم

شاید بتوان گفت نسخه‌شناسی عتیقه‌شناسیِ کتاب است. همان‌گونه که باستان‌شناسان با تحلیل یک ساختمان، ظرف، سلاح یا زیور قدیمی آن را تاریخ‌گذاری می‌کنند، به اصل یا جعلی بودنش پی‌ می‌برند و گوشه‌هایی از چندوچون فرهنگ و تمدن گذشتگان را از آن در می‌یابند، نسخه‌شناسان نیز با بررسی فیزیکِ دست‌نوشته‌های کهن می‌توانند جزئیاتی از فرهنگ و تمدن‌های پیشین را کشف کنند.

هنوز در کتابخانه‌ها و موزه‌های سراسر دنیا هزاران نسخۀ خطی ناشناخته وجود دارد که کار شناسایی و تاریخ‌گذاری آن با نسخه‌شناسان است. چه بسیار کتاب‌هایی که پس از قرن‌ها گم شدن و ناشناخته ماندن در اعماق کتابخانه‌های شخصی، کشف و معرفی شده و گرهی از مسائل تاریخ را گشوده‌اند.

نسخه‌شناس زبده گاه می‌تواند نام کتاب و مالک و کاتب و نویسنده‌اش را نه تنها از روی عنوان کتاب -که گاه از بین رفته- بلکه از روی سبک خط، جوهر، صفحه‌آرایی، مُهرها، انجامه‌ها، جنس و برش کاغذ، جلدسازی و صحّافی، و حتی نحوۀ بافت نخی که کتاب با آن دوخته شده بشناسد.